Cyaan organiseren, nieuw organiseren, Rijnlands organiseren, cyaan organiseren, zelfsturing, zelforganisatie, de hark voorbij… De kreten zijn overal en klinken veelbelovend. En als je me een beetje gevolgd hebt de afgelopen jaren dan weet je dat ik ook zeker denk dat ze veelbelovend zijn.
Maar ik kom veel mensen tegen die denken dat transformeren naar cyaan, nieuw organiseren, betekent dat je een hoop zaken waar je een hekel aan hebt los kunt laten. Yeah, we gaan aan zelfsturing doen, dus geen regeltjes meer! Hoera, we gaan nieuw organiseren, dan kunnen we eindelijk van het nadenken over winst af! Wij worden cyaan, nu gaat iedereen lief doen tegen elkaar!
Helaas… nieuw organiseren is niet het einde van het oude
Cyaan, of nieuw organiseren is het opkomende paradigma voor organisaties. Een organisatie evolueert naar een volgend paradigma, een volgende dominante manier van kijken als de oude manier niet meer voldoet. Survival of the fittest weet je wel, overleven van de meest passende. Dus als het oude niet meer passend is, wordt het tijd om je aan te passen, anders ga je dood.
Maar… Dat wil niet zeggen dat je daarmee al het oude afschrijft en weggooit. Die neiging hebben we wel, maar zo werkt het niet.
De logica achter evolutionaire ontwikkeling is als volgt:
- Het volgende niveau kent een hoger bewustzijnsniveau, overstijgt dus het oude, en is daarmee in staat complexere situaties aan te gaan (Zoals Einstein al zei: je kunt een probleem niet oplossen op het niveau waarop het gecreëerd is)
- Het volgende niveau omvat het vorige niveau. Het behoudt dat wat er was én er komt iets bij.
Kijk naar jezelf: als baby kun je kruipen. Dat werkt prima maar voor meer complexe situaties (naar je werk gaan, veel spullen meenemen) is het niet zo praktisch. Op een gegeven moment leer je lopen, en daarmee verbreed je letterlijk je blik (een hoger bewustzijnsniveau dient zich aan) en kun je met die complexere wereld dealen. Tegelijkertijd ben je in staat om te kruipen als dat het meest passend is. Als je bijvoorbeeld uit een vliegtuig vol rook moet kruipen (volg dan de lampjes langs het gangpad naar de dichtstbijzijnde uitgang).
Hoera, nieuw organiseren is niet het einde van het oude!
Wat gebeurt er als je van het oude probeert af te komen? Je gooit het kind met het badwater weg!
Want elk oud paradigma heeft zijn waarde toegevoegd aan onze manieren van organiseren. En daarnaast heeft elk paradigma zijn valkuilen, zijn ongezonde kant. De kunst is dus om het gezonde van het paradigma te behouden en het ongezonde te overstijgen.
Rood
Het rode paradigma staat bijvoorbeeld voor daadkracht. Passie, besluitvaardigheid. Vuur! In organisaties heeft het gezorgd voor de verdeling van arbeid in taken (best praktisch) en een bevelsstructuur (heel nuttig in tijden van crisis).
Het nadeel van het rode paradigma is dat het wispelturig kan zijn, korte termijn en gewelddadig.
Amber
Het amber paradigma zorgt voor stabiliteit, helderheid en voorspelbaarheid. Het maakt lange termijn denken mogelijk en zorgt dat je niet constant op je hoede hoeft te zijn voor de luimen van de grote baas. Het nadeel is dat het star is, niet op innovatie gericht. Dat het meer gaat om dat je goed aan het proces houdt dan dat je er een resultaat mee bereikt.
Oranje
Het oranje paradigma zorgt voor de mogelijkheid van innovatie, experimenteren, maar ook resultaten boeken en winst maken, zodat je jezelf in leven kunt houden als organisatie. Als oranje ongezond wordt, dan wordt het inhalig, onverschillig naar de schade die het in zijn omgeving aanricht. Denk aan de ontdekkingsreizigers die de oorspronkelijke bevolking onderwierpen en misbruikten, denk aan de schandalen rondom sjoemelsoftware en de bankencrisis.
Groen
Het groene paradigma zorgt ervoor dat de resultaten en de winst niet ten koste van alles gemaakt worden. Er is oog voor de medewerkers, voor de stakeholders, het milieu. Het effect van wat je als organisatie doet, wordt meegenomen in de besluitvorming. Hier ontstaan zaken als Fair Trade en Milieukeur. Het gevaar van groen is dat er te weinig ruimte is voor verschil van mening, dat verschillen met de mantel der liefde worden bedekt en dat er een soort besluiteloosheid, een eindeloos overleggen ontstaat.
Cyaan
Het cyane paradigma is het nieuw organiseren dat nu in opkomst is. Het overstijgt de valkuil van groen. Het evolutionair doel van de organisatie maakt heel helder voor welk greater good de organisatie bestaat. Door meer vanuit zelforganisatie te werken, komt er individuele verantwoordelijkheid voor alle medewerkers om bij te dragen. Waar in groen de resultaatgerichtheid ondergesneeuwd kan zijn, komt die in cyaan weer helemaal boven water. Maar wel ten dienste van dat evolutionair doel van de organisatie. De doorbraak van heelheid maakt dat de héle mens mee telt. Niet alleen het producerende, zakelijke aspect van de mens.
Nieuw organiseren zonder het oude?
Wat gebeurt er nou als je een deel van deze evolutionaire keten overslaat?
Dan stort het systeem in.
Een organisatie die vanuit oranje opereert maar amber mist, wordt een brandjes blussende organisatie. Het is op korte termijn succes gericht maar met een gebrek aan visie op de lange termijn. Het wordt een onbetrouwbare, onvoorspelbare organisatie. Dat is wat er aan de hand is in al die organisaties met schandalen… De bankencrisis, maar denk ook aan het vleesschandaal dat in Brazilië aan het licht kwam. Vanuit het amber paradigma is kwaliteit belangrijk, compliance, regels waar je je gewoon aan te houden hebt omdat ze voor de veiligheid of de rechtszekerheid van belang zijn.
Een organisatie die heel groen is maar waar oranje onderbelicht is, praat veel maar doet weinig. Een bedrijf gaat dan uiteindelijk failliet. Een non profit organisatie of een overheid komt er misschien lang mee weg, maar uiteindelijk keert ook daar de wal het schip. Wachtlijsten lopen op, klanten worden niet goed geholpen.
Wat betekent dit voor jouw organisatie?
Creëer bewustzijn over de aanwezige paradigma’s. Welke paradigma’s zijn niet of weinig aanwezig? Welke verwerpingen leven er in de organisatie? En domineert bij de aanwezige paradigma’s de gezonde of de ongezonde kant?
Doe interventies om te zorgen dat álle paradigma’s aan bod komen. Deze interventies kunnen en moeten plaatsvinden op alle 4 de kwadranten van het integral model: zowel in de processen en systemen als in de cultuur, zowel in de overtuigingen van mensen en het leiderschap als in de vaardigheden en het gedrag.
Wil je hier meer over weten? CoreChange heeft een scan ontwikkeld waarmee je in kaart kunt brengen welke paradigma’s in jouw organisatie aanwezig zijn en welke onderbelicht zijn. Je kunt hem hier downloaden.