Zelfsturing – Wat is het niet/wel?

Zelfsturing. Wat een hot topic is dat! Google erop en je vindt 192.000 hits in 0,37 seconden! Zoek op self management en je hebt zelfs 103.000.000 hits! 

Tegelijkertijd valt het me op dat de kern van zelfsturing niet altijd geraakt wordt.

Drie misverstanden als het gaat over zelfsturing

1. Zelfsturing als trucje om medewerkers flexibeler, leaner of anderszins te veranderen
   Sommige bedrijven introduceren zelfsturing om een probleem met hun medewerkers op te lossen. Mensen denken niet genoeg mee, nemen niet voldoende verantwoordelijkheid en de verwachting is dat ze dat door zelfsturing wel gaan doen. Maar zelfsturing is geen quick fix voor een structureel probleem. Zelfsturing betekent dat je een fundamenteel andere kijk op organiseren implementeert.
2. Zelfsturing leidt tot anarchie
   Zelfsturing wil niet zeggen dat je alles maar op zijn beloop laat. In zelfsturende organisaties is het doel, de bedoeling van de organisatie, de afdeling en de rol van de medewerker heel helder. Binnen die helderheid krijgen mensen de ruimte om te doen wat nodig is. Maar dat wil niet zeggen ieder voor zich en God voor ons allen. Zelfsturende organisaties hebben heel heldere processen en structuren voor het nemen van beslissingen en het verantwoordelijkheid nemen voor die beslissingen.
3. Zelfsturing is alleen geschikt voor bepaalde organisaties

   De onderliggende gedachte hier is dat bepaalde soorten mensen het niet aan kunnen om zelf te beslissen over hun werk. Of dat bepaalde soorten werk perse hiërarchisch aangestuurd moeten worden. In de praktijk blijkt dit gelogenstraft te worden. Organisaties die zelfsturend werken variëren van seizoensgebonden procesindustrie, zoals tomaten verwerkend bedrijf Morning Star (zelfs met grote hoeveelheden seizoensarbeiders!) tot IT bedrijven als Schuberg Philis, van zorgorganisaties zoals Buurtzorg tot gemeenten zoals Hollandse Kroon tot een producent van versnellingsbakken in Frankrijk. Kortom: productiewerk, projectwerk, hoger opgeleiden, lager opgeleiden, seizoensarbeid of juist niet, profit en non profit…

Maar wat is zelfsturing dan wél?

1. Zelfsturing staat voor een fundamenteel andere mind set
   Zelfsturende organisaties kennen een fundamenteel andere mind set dan conventionele organisaties. Het uitgangspunt is namelijk dat degene die traditioneel gezien wordt als een medewerker (en niet als een manager) het meeste inzicht heeft in wat zijn dagelijks werk vergt en dat hij ook het beste in staat is om te handelen zoals nodig is. Het geeft deze medewerkers het recht en de middelen om de benodigde acties te ondernemen  en om de beslissingen te nemen die nodig zijn. De consequentie hiervan is dus dat er vertrouwen is in de intenties en expertise van de mensen die in een organisatie werken. Tegelijkertijd is er geen sprake van “blind vertrouwen” maar is er wel degelijk sprake van accountability. En die accountability is voor de individuele medewerker misschien wel groter dan in een conventionele organisatie.
2. Zelfsturing is het distribueren van macht en autoriteit
   Zelfsturing betekent dat je de verantwoordelijkheden én de bevoegdheden verspreidt in de organisatie. De traditionele functies van een manager (planning, coördinatie, control, recruitment en leidinggeven) worden onder alle medewerkers verdeeld in plaats van onder een beperkte groep. Het idee hierachter is dat het eenvoudigweg niet meer realistisch is om te denken dat één baas (of clubje bazen) aan de top alle informatie kan bevatten die nodig is om goede beslissingen te nemen. En dat het toch vrij logisch is om te denken dat de mensen die het werk doen het beste kunnen besluiten wát er gedaan moet worden.
3. Ook bij zelfsturing is er sprake van doelen en verantwoording afleggen

   Misschien had dit kopje wel moeten zijn: júist bij zelfsturing is er sprake van doelen stellen en verantwoording afleggen. Want juist in goed functionerende zelfsturende organisaties zie je dat er heel heldere doelen worden gesteld, afgeleiden van het evolutionaire doel van de hele organisatie. En in goed functionerende zelfsturende organisaties wordt het geven van feedback aan elkaar vaak ingericht op een manier waar traditionele organisaties alleen maar van kunnen dromen. Medewerkers worden meer afhankelijk van elkaar en gaan daardoor ook explicietere eisen aan elkaar stellen. En dan blijkt in de praktijk dat mensen elkaar meer heldere feedback geven. Het kán handig zijn om hier een proces voor in te richten. En dat doen de medewerkers dan zelf, en niet de afdeling HR. Sommige zelfsturende organisaties hebben dit, bij andere wordt het vormgeven van feedback aan de teams zelf overgelaten.
4. Zelfsturing is een onderdeel van een grotere context

   Zelfsturing is een onderdeel van een groter geheel. Als je alleen dit ene elementje neemt, haal je het uit zijn context en is de kans groot dat het niet wordt wat je er van verwacht. Zelfsturing is één van de aspecten van het “teal” organiseren. Teal organiseren is organiseren vanuit het paradigma dat de organisatie werkt als een organisme. Er zijn drie onderliggende principes: evolutionair doel, heelheid én zelfsturing. De organisatie heeft een evolutionair doel, dat wil zeggen een doel dat hoger is dan het doorsnee “de grootste”, “de beste” of “de goedkoopste” zijn. Bijvoorbeeld: “Build the best product, cause no unnecessary harm, use business to inspire and implement solutions to the environmental crisis.” (Patagonia Outdoor Clothing)
   Een ander aspect van “teal” is heelheid: diversiteit wordt gekoesterd in plaats van dat er geprobeerd wordt om eenheidsworst van de medewerkers te maken. Het Amerikaanse tomaten verwerkende bedrijf Morningstar schrijft hierover: “Tolerance. It is understood that individuals differ in many ways—their values, tastes, moods and methods to achieve goals. It is agreed that these types of differences between individual Colleagues, which do not directly affect our Mission, will be respected and tolerated.”
   Als je deze bredere context buiten beeld laat, gooi je het kind weg en blijf je met het badwater zitten.

Wat betekent zelfsturing voor jou? Laat je idee hieronder achter!