Ook de hype over zelfsturing ’n beetje moe? Ik ging met een groep deelnemers op zoek naar de kern. Wat is zelfsturing, welke verschillende vormen zijn er, wat is de essentie. Hoe past alles wat je al doet (agile, Lean, scrum, zelfsturende teams) in een breder verhaal? En wat zijn handvatten als je met zelfsturing aan de slag bent? Lees mijn blog om door de bomen het bos weer te zien, terug naar de kern.
Wat is zelfsturing precies?
Hier heerst veel spraakverwarring over. Een prachtige typering van zelfsturing geeft Daniel Pink: ‘Zelfsturing is de diepe wens die in ieder mens aanwezig is om zijn eigen leven te bepalen, nieuwe dingen te leren, te creëren en bij te dragen aan zinvolle zaken´. Zelfsturing is een vorm van opnieuw inrichten van onze organisaties. Simpeler, eenvoudiger, net als thuis.
Ik kom tot de volgende definitie van zelfsturing:
• Het diepere doel en de ‘klant als mens” staan centraal
• Medewerkers in de frontlinie staan centraal met hun bezieling en vakmanschap
• Staf en management ten dienste van de frontlinie
• Samenwerken in netwerken of zelfstandige teams
• Regelruimte en vrijheid van handelen, met verantwoording en heldere kaders
Momenteel wordt vooral het woord ‘zelfsturing’ gebruikt, maar wat is het verschil met ‘zelforganisatie’? Zelforganisatie verwijst naar het natuurlijke principe, dat er een zekere ordening in chaos kan zijn, zonder iemand aan het hoofd. Denk aan een school vissen of een zwerm vogels. Meestal wordt gesproken over zelforganisatie, waar een team/groep mensen de WHY én de hoe zelf bepalen; en over zelfsturing als binnen gegeven WHY het ‘hoe’ zelf wordt bepaald.
Zelfsturing: mensgericht, mét verantwoording
Laloux en andere auteurs noemen als kern van zelfsturing: weer mensgericht organiseren. Zowel de ‘klant-als-mens’ als de ‘medewerker-als-mens’. Dat we weer als mens tot mens ons werk kunnen gaan doen. Authentieke en bezielde medewerkers maken klanten tevreden.
Met Laloux voeg ik toe: het gaat ook om een nieuwe invalshoek van ‘mensgericht’, die verder gaat dan bezieling, persoonlijke ontwikkeling en verbinding. Zelfsturing gaat nadrukkelijk ook om verantwoording nemen, eigenaarschap. In die zin is zelfsturing bitter-zoet: plezierig is de vrijheid en autonomie; maar minder prettig de verantwoording en zichtbaarheid van wat je doet. (Dit is volgens Laloux en spiral dynamics de stap van een ‘groene’, mensgerichte cultuur naar een ’cyane’,zelf-verantwoordelijke cultuur.) Zelfsturing gaat over zelf verantwoordelijk zijn voor resultaten en ondernemerschap. Niet leunen, geen vaagheid, maar persoonlijk leiderschap. Ook wel genoemd: ”minder managers, ieder zelf in leiderschap”.
Integrale zelfsturing
Ik spreek graag over integrale zelfsturing. Integraal betekent dan: op alle vlakken: mindset, houding en gedrag; alsook cultuur, werkwijze, processen en structuren. Zeg maar bovenstroom én onderstroom. De beweging naar meer zelfsturing komt alleen op gang als je op al deze vlakken- in samenhang- ontwikkelingen in gang zet.
Integrale zelfsturing betekent ook: gezonde integratie van allerlei cultuuraspecten (de kleuren bij Laloux): daadkracht/passie, helderheid en structuur, ondernemerschap/ resultaatgerichtheid, mensgerichtheid én eigenaarschap (zie ook een van mijn vorige blogs). Zo blijkt dat het heel belangrijk is om te starten met: waar staat je organisatie nu? En welke cultuur-aspecten zijn doorgeschoten. Misschien teveel bureaucratie of juist te veel vrijheid. Te veel gericht op omzet en targets, of juist te lief voor elkaar. Door dat meer in balans te brengen, kan je organisatie weer doorontwikkelen.
Elementen van zelfsturing
Veel organisaties doen al van alles: LEAN, Agile werken, scrum, zelfsturende teams. Belangrijk is om hier een breder verhaal over jouw werkwijze, een organisatie-specifieke invulling van zelfsturing onder te leggen. Als je de beweging naar zelfsturing wil inzetten, kun je de volgende elementen (of invalshoeken) benutten:
1. Eigenaarschap met duidelijke bevoegdheden
2. Synergie in samenwerking, nieuwe manieren van overleg
3. Vrijheid binnen kaders, regelruimte met verantwoording
4. Persoonlijk leiderschap en nieuwe manieren van leiding geven
5. Beoordelen en belonen in het team
Op alle genoemde elementen zijn er al vele best practices van organisaties, die verbluffende vormen van organiseren hebben (zoals Buurtzorg, Philadelphia, gemeente Hollands Kroon of Bodegraven, Effectory, Finext). Daar kun je je door laten inspireren!
Hoe pak je het aan?
De vraag die ik het meeste krijg in de workshops en lezingen die ik geef is: hoe pak je het aan, de route naar zelfsturing. Ik ben gekomen tot de volgende aandachtspunten:
1. Anders kijken om anders te organiseren:bewuste reflectie op het bestaande leidt tot kernachtige inzichten voor wezenlijke verandering. De manier waarop je naar de organisatie kijkt, bepaalt wat er mogelijk is. (Daarvoor heb ik de RO organisatie-scan ontwikkeld).
2. Bedoeling van je organisatie als dynamische focus: start met WHY, ga terug naar de kern. Waartoe is je organisatie op aarde en welke meerwaarde wil je creëren?
3. Mens centraal: focus op het bedienen van de klant/client als mens; en daartoe ook focus op je medewerkers als mens, authentiek en bezield.
4. Benut de kracht van iedereen: geef slim vertrouwen en heldere kaders, vergroot de regelruimte voor vakmanschap, leg verantwoording af. Ook in je veranderaanpak.
5. Natuurlijke stapsgewijze ontwikkeling: waardeer het goede in het bestaande en groei gezond door naar het volgende stadium van je organisatie. Leer in te spelen op wat zich aandient, experimenteer en leer.
6. Integrale aanpak van zowel structuren en processen als cultuur, houding en gedrag: verandering van werkwijzen en structuren nodigen nieuw gedrag uit, en tegelijk is training en coaching op het nieuwe gedrag noodzakelijk. Doe dit in samenspel.
7. Persoonlijke transformatie: als change facilitator of leidinggevende stretchen voorbij je huidige manieren van doen en huidige mindset: voorbij je ego-patronen leren handelen vanuit ‘embodied presence’ en intuïtie. Het gaat vooral om afleren van je oude gedrag, voor je collega’s en ook voor jou!
Ik hoop dat dit artikel je inzichten geeft en handvatten om de transformatie in jouw organisatie vorm te geven.Ik ben benieuwd naar je reactie!