Bewust ondernemerschap, van binnenuit of van buitenaf?

Hebben burgers enige invloed op wat bedrijven doen? Of is het een hopeloze zaak en gaan bedrijven gewoon hun eigen, egocentrische gangetje?

Ik kan me voorstellen dat je vaak dat laatste denkt, zelfs over het bedrijf waar je zelf werkt. Dat je ziet dat er besluiten worden genomen die helemaal niet het beste zijn voor het bedrijf als geheel, de sector als geheel of de wereld als geheel. Terwijl dat best had gekund zonder dat het schade had berokkend aan het bedrijf, de omzet of de winst. 

Over dit onderwerp gaat het programma Hollandse Zaken 3 juni a.s., om 21.00 uur op NPO 2 en ik ben één van de gasten daar.

Het gaat mij er niet eens zozeer om dat burgers invloed hebben op bedrijven (niet dat het onbelangrijk is) maar het gaat me er nog veel meer om dat bedrijven zélf vanuit bewustzijn handelen.

En als ze slim zijn doen ze dat ook, want uit onderzoek is gebleken dat die bedrijven betere resultaten boeken dan bedrijven die dat niet doen.

Daarnaast brengt het ook veel andere benefits. Veel managers raken burn out omdat ze de zingeving missen in hun werk. Ze doen dingen waar ze eigenlijk helemaal niet blij van worden. Klanten kopen liever bij bedrijven die ze vertrouwen, waar ze van geloven dat die het beste met hen en de wereld voor hebben. Leveranciers zetten liever een tandje bij voor een klant die hen niet uitknijpt maar die hen als een partner ziet.

Welke elementen zijn van belang om tot meer bewustzijn te komen?

1. Een hoger doel

Waarvoor ben je op aarde als bedrijf? Waarin maakt jouw bedrijf het verschil? Als je als bedrijf echt een compelling why hebt, een heel duidelijke visie, dan maakt dat een wereld van verschil. Een visie inspireert, verbindt maar geeft ook richting om te kiezen wat je wel of niet gaat doen. Als je weet dat je als bank voor duurzame ontwikkeling gaat, hoef je niet af te wegen of je wel of niet in de wapenindustrie investeert.
Het leuke is dat de meeste ondernemers hun bedrijf ooit opgericht hebben omdat ze iets wilden veroorzaken, bereiken. Voor mij geldt bijvoorbeeld dat ik vind dat er nog zo veel winst te behalen is als bedrijven vanuit meer bewustzijn zouden gaan werken. Dat leiders zoveel inspirerender konden zijn als ze hun eigen patronen en hang-ups zouden doorzien en konden laten. En dat ze het dan ook zoveel leuker zouden hebben in hun werk.

2. Stakeholder integratie

Onlangs schreef ik ook al over stakeholder integratie. Zie je je stakeholders (ál je stakeholders, niet alleen je aandeelhouders of je beste klanten) als onderdeel van het geheel of zie je ze als iets waar je geld aan kunt verdienen of waar je zo weinig mogelijk last van wilt hebben? Als je ze als onderdeel van het geheel ziet, zullen ze zich ook zo gaan gedragen. Er ontstaat een collectief eigenaarschap voor het wel en wee van het bedrijf. Als je het gevoel hebt dat je als leverancier serieus genomen wordt en gewaardeerd wordt, zal je eerder bereid zijn een stapje extra te doen of wat in prijs te zakken als het niet zo goed gaat met het bedrijf. Als je als klant het idee hebt dat je het beste krijgt wat het bedrijf te bieden heeft, ben je bereid daar meer voor te betalen.

Mijn ervaring is dat er een open interactie kan ontstaan tussen leverancier en klant als er sprake is van vertrouwen en respect. Dat er dan open gepraat kan worden over wat er fout gaat in het proces, dat er van elkaar geleerd kan worden.

3. Bewust leiderschap

Ooit las ik ergens: Leadership starts with self-discovery. Dit is mij uit het hart gegrepen. Wil je als leider meer zijn dan iemand die geconditioneerd reageert op iedere impuls die hem bereikt, dan vergt dat bewustzijn over wie je bent en hoe je in elkaar zit. Alleen dan kun je kiezen hoe je wilt reageren, wat je wilt dat de kwaliteit van je acties en reacties is. Realiseer je dat je als leider een voorbeeldfunctie hebt, dat je als leider met je gedrag honderden mensen beïnvloedt… wat voor voorbeeld wil je zijn?

4. Bewuste cultuur en management

“Ik heb niet zo veel met collectieve afspraken. Voor mij mogen de afspraken met onze medewerkers zoveel mogelijk maatwerk zijn. En hoe weet je dat het goede afspraken zijn? Als ik ze op de muur van ons bedrijfsrestaurant kan schrijven zodat iedereen ze kan lezen.”

Deze pittige uitspraak deed de CEO van een bedrijf waar ik laatst was. Het is een prachtig voorbeeld van een bewuste cultuur. In een bewuste cultuur is er sprake van transparantie, men weet wat er gebeurt en waarom. Een ander element van een bewuste cultuur is vertrouwen. Daarover zei deze zelfde CEO: “Van mij hoeven declaraties niet goedgekeurd te worden. Ik ga er vanuit dat iedereen weet wat redelijk is om te declareren en wat niet. En als iemand het nodig vindt een koelkast voor thuis te bestellen, dan ga ik er vanuit dat hij daar een reden voor heeft. Als hij drie koelkasten declareert, dan wordt het tijd eens met hem in gesprek te gaan wat er aan de hand is.”

Ik vind het briljant. Vertrouwen is zo belangrijk om mensen tot bloei te laten komen. Vertrouwen gaat over twee dingen: vertrouwen in de vaardigheden van mensen en vertrouwen in hun intenties. En als je als leider van een bedrijf in die twee dingen geen vertrouwen hebt, dan moet je je serieus afvragen wat je daar op die plek doet.

Dus… ik geloof in bewuste business. En zolang een business geen bewustzijn toont, kunnen burgers hun invloed aanwenden om dit bij te sturen. Want uiteindelijk keert de wal het schip en ik geloof dat de toekomst is aan bedrijven die vanuit dit bewustzijn werken.

Zoals ik het laatst las in een boek:

We believe that business is good because it creates value, it is ethical because it is based on voluntary exchange, it is noble because it can elevate our existence and it is heroic because it lifts people out of poverty and creates prosperity. Free-enterprise captalism is the most powerful system for social cooperation and human progress ever conceived. It is one of the most compelling ideas we humans have ever had. But we can aspire to something even greater.