Voor managers (of directeuren) kan zelfsturing bedreigend zijn. Wat blijft er voor jou over als je medewerkers opeens alles zelf gaan doen? Moet je dan een andere baan gaan zoeken? Blijkt dan opeens dat je al die tijd werk hebt gedaan waar niemand op zat te wachten?
Niets is minder waar. Ook voor een manager is er nog werk genoeg in een zelfsturende organisatie. Er verandert het één en ander in hóe je je werk doet. Maar misschien kun je wel precies hetzelfde werk blijven doen als je nu ook al doet. Met één groot verschil…
Je opties als manager
Voor managers zijn er, nadat hun organisatie overgegaan is op zelfsturing, grosso modo drie opties:
- Je blijft dezelfde verantwoordelijkheden uitvoeren als je al deed
- Je doet lekker weer inhoudelijk werk, daar had je eigenlijk toch al meer zin in
- Je gaat op zoek naar een andere rol in de organisatie waar je waarde kunt toevoegen
1. Je blijft dezelfde verantwoordelijkheden uitvoeren als je al deed
Wat doe je nou zoal als manager? Het zal per organisatie verschillen. Maar meestal hoor ik zaken (en dat ken ik ook uit mijn eigen verleden als lijnmanager) als:
- Resources verdelen
- Prioriteiten stellen
- Planning maken
- Financiele verantwoordelijkheid voor het team/de organisatie dragen
- Begeleiden van medewerkers die (langdurig) ziek zijn
- Beoordelingsgesprekken voeren
Dit zijn allemaal taken die ook in een zelfsturende organisatie plaats moeten vinden. Behalve dan de laatste. In een zelfsturende organisatie zal elkaar beoordelen, feedback geven op het functioneren, over het algemeen op een andere manier gebeuren dan dat één persoon iedereen beoordeelt.
In een zelfsturende organisatie wordt gewerkt met rollen en verantwoordelijkheden. En bovenstaande verantwoordelijkheden zitten dus verwerkt in een rol. Als je gebruik maakt van de holacratische principes van zelfsturing, zoals wij doen met Integrale Zelfsturing, dan liggen de verantwoordelijkheden resources verdelen en prioriteiten stellen bij de Lead Link. De financiële verantwoordelijkheid zou bij de rol Controller kunnen liggen, of Beurs, zoals deze rol laatst bij één van mijn klanten genoemd werd. Een andere rol zou Lief & Leed Coördinator kunnen zijn, met als verantwoordelijkheden o.a. Vinger aan de pols houden bij zieken en Uitvoeren Wet Poortwachter. Tot slot kan er een rol zijn van Coördinator Feedback die als verantwoordelijkheid heeft te zorgen dat er periodiek feedback aan elkaar gegeven wordt. Om daarmee te zorgen voor continu ontwikkelen en verbeteren.
Al deze rollen zouden bij dezelfde persoon kunnen liggen, namelijk de voormalige manager.
Maar wat verandert er dan aan de oude situatie, zal je je afvragen.
Het grote verschil is dat degene die deze rollen heeft, niet meer de baas is. Hij of zij voert deze rollen uit zonder hiërarchisch boven de andere teamleden te staan. En dat verandert alles.
2. Lekker weer inhoudelijk aan de slag
Soms kom ik managers tegen die het eigenlijk maar niks vinden dat ze manager zijn. Zit je de hele dag een beetje suf te vergaderen, spreadsheets bij te houden en andere interne neuzeldingen te doen, terwijl je medewerkers lekker bezig zijn met waar het echt om gaat, de business! Voor zulke managers is zelfsturing een cadeau uit de hemel! Eindelijk kunnen ze weer kiezen voor een inhoudelijke rol. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat iemand anders in het team bereid is om de verantwoordelijkheden die vroeger bij de manager zaten, op zich te nemen :).
3. Een andere rol waar je waarde kunt toevoegen
Er zijn organisaties waar ze ex-managers een bepaalde periode de tijd geven om op zoek te gaan naar een plek of rol waar ze waarde kunnen toevoegen. Dat kan een rol zijn waar nog niet eerder aan gedacht is. Je verkent dan als het ware een tijdje de nieuwe organisatie om te ontdekken waar iets nodig is dat jou na aan het hart ligt. Dit kan heel goed werken om juist echt vernieuwend bezig te zijn als organisatie.
Het grote verschil
Het grote verschil met een hiërarchische organisatie is natuurlijk… Het ontbreken van hiërarchie. En dat mag nog zo’n open deur lijken, het verandert alles. Echt alles.
Het effect is namelijk dat je als voormalige manager niet meer de held gaat uithangen. Je gaat niet meer redden als er iets mis dreigt te gaan. Je gaat niet meer voorkomen dat er iets mis gaat. Niet omdat je opeens de boel de boel laat. Maar omdat iemand anders de verantwoordelijkheid heeft om het op te pakken. Omdat diegene namelijk de rol heeft waar dat bij hoort!
Dat betekent dat je als manager wel gedrag aan- en af- te leren hebt. Het “heroische leiderschap” dat in veel organisaties zo gewaardeerd wordt, is niet gewenst in een zelfsturende organisatie. Of je daar blij van wordt of niet, dat hangt van jezelf af. Ik moet dan aan dat liedje van De Dijk denken: Nooit meer Tarzan. Waarbij Tarzan het een beetje zat was dat hij steeds weer allerlei Janes moest redden.
Het betekent ook dat je af bent van al dat spreadsheet geneuzel. En van het controleren van anderen. En een hoop ander werk dat bij management taken hoort en niet zo inspirerend is. En dat is toch niet verkeerd!