Waarden als start voor zelfsturing

Een gastblog van Alexander Berkhoff, associate partner bij Finext. Alexander is gastspreker in de Leergang Integrale Zelfsturing die in november weer start.

De huidige belangstelling voor het onderwerp ‘zelforganiserende teams’ heeft inmiddels de proporties van een hype aangenomen. Het gevolg is dat zelforganisatie binnen een hoop organisaties een doel op zichzelf lijkt te zijn geworden in plaats van een resultante van een andere manier van organiseren. In deze blog neem ik je dan ook mee in de hype rondom ‘zelforganisatie’. Want wat als de stof is neergedwarreld? Wat als we ons gaan realiseren dat zelforganiserende teams meer vergt dan…. zelforganiserende teams? Dat het geen trucje blijkt te zijn maar een filosofie waarmee je jezelf en de hele organisatie echt moet verbinden?

Ik ben meer dan 11 jaar verbonden aan Finext, één van de meest extreme zelfsturende organisaties in Nederland. Daarom durf ik  mijzelf inmiddels ervaringsdeskundige op het vlak van zelfsturing te noemen. Als ervaringsdeskundige én als collega adviseur van Heleen kom ik heel veel misverstanden tegen over het begrip zelforganisatie. In de zorg, die als eerste bedrijfstak massaal overstapte op zelforganisatie, zien we inmiddels de eerste teleurgestelde reacties. Het blijkt toch moeilijker dan aanvankelijk werd gedacht. Volgens mij een prima moment om op basis van deze ervaring weer ‘ns te herijken waarom we ook alweer zelforganisatie wilden. Wat zijn de onderliggende waarden op basis waarvan je als organisatie zelforganiserend wil zijn? Want zelforganisatie gaat in de eerste plaats over waardengedreven organiseren.

Verborgen waarden

Deze week heb ik ter inspiratie van mijzelf het boek ‘Hidden Value’ weer ‘ns uit de kast getrokken.  Charles O’Reilly en Jeffrey Pfeffer hebben dat al in 2000 uitgebracht. Het boek laat de lezer zelf ontdekken dat niet zelfsturing alleen de essentie is van succesvolle, wendbare organisaties. Het gaat om een pallet aan kenmerken, dat zij bij elkaar gedeelde waarden noemen. O’Reilly en Pfeffer hebben voor hun boek praktijkonderzoek gedaan naar de wijze waarop succesvolle organisaties vanuit gedeelde waarden zijn georganiseerd en zo een moeilijk te kopiëren voordeel op de concurrentie verkrijgen.

Zes kenmerken van waardengedreven organisaties

In hun boek schetsen O’Reilly en Pfeffer zes kenmerken waar waardengedreven organisaties aan voldoen. Deze zes kenmerken zijn:

1. Bedrijfswaarden en cultuur vormen een vertrekpunt in de (strategische) besluitvorming;
2. Selectie in de eerste plaats op culturele inpasbaarheid van nieuwe medewerkers in plaats van op kennis en kunde;
3. Investeren in ontwikkeling bestaande medewerkers;
4. Interne transparantie operationele en financiële gegevens;
5. Focus op teams in plaats van individuen;
6. Nadruk op intrinsieke beloning en erkenning in plaats van financiële beloning

Verantwoordelijkheid op teamniveau leggen, zoals bijvoorbeeld bij zelforganisatie, is voor hen dus maar één van de zes kenmerken waaraan voldaan moet worden om succesvol te zijn.

Het succes van waardengedreven organisaties

Niet zelfsturende organisaties maar waardengedreven organisaties blijken succesvoller wendbaar in te kunnen spelen op veranderingen in hun omgeving. Dit komt doordat in deze organisaties het hele systeem is ingericht op eigenaarschap en ondernemerschap bij de medewerkers in plaats van alleen de werkwijze in het team zelf. Ik verwacht eerlijk gezegd dat steeds meer organisaties de komende tijd gaan ontdekken dat ze waardengedreven moeten gaan organiseren in plaats van alleen maar zelforganiserend. Dat we, als de zelforganisatiehype over is, niet meer teruggaan naar de ouderwetse organisatiehark, staat voor mij als een paal boven water.

Over Finext: Finext behoort met 150 collega’s tot één van de oudste en meest extreme zelfsturende organisaties van Nederland. Finext bestaat al sinds 1999 en heeft bijvoorbeeld geen managers. Onder andere de hoogte van de salarissen wordt bij Finext onderling bepaald.

Alexander Berkhoff is associate partner van Finext. Hij is gastspreker in de Leergang Integrale Zelfsturing van NextlevelOrganiseren en CoreChange. De Leergang start in november 2017. Er zijn nog een paar plekken beschikbaar. Eerst kennismaken? Kom dan op 3 oktober naar de Masterclass Integrale Zelfsturing.