Zelforganisatie is populair. Heel veel organisaties doen het. Buurtzorg, Kinki Kappers, aannemer Kesselaar en Bakker van Maanen zijn zelfsturend. Maar ook steeds meer grote bedrijven, zoals bijvoorbeeld VGZ of KPN, experimenteren met zelforganisatie. De lijst van organisaties die er over nadenken is nog veel langer.
Een belangrijke vraag om te beantwoorden voordat je met zelforganisatie start is: waarom wil je zelforganisatie? Welk probleem wil je hier mee oplossen? Er zijn grosso modo 3 redenen waarom organisaties met zelforganisatie starten. In dit artikel leggen we uit welke dat zijn. En we beantwoorden de vraag: Maakt het wat uit van waaruit je besluit om zelfsturing in te voeren in je organisatie?
1. Zelfsturing om meer resultaten te boeken
Voor sommige bedrijven is zelforganisatie vooral een middel om medewerkers meer individueel aanspreekbaar te maken op hun resultaat. Bij veel vormen van zelforganisatie, bijvoorbeeld holacracy, worden immers werkzaamheden gekoppeld aan verantwoordelijkheden en resultaten. Die worden weer geclusterd in rollen en die rol is de verantwoordelijkheid van een persoon. Opeens is dan niet meer een afdeling, of een groepje medewerkers verantwoordelijk voor een resultaat, maar één individu. En dan wordt natuurlijk ook meer zichtbaar of die individu zijn resultaat weet op te leveren, of dat hij minder goed presteert dan je zou willen.
2. Zelfsturing als middel voor zelfontplooiing
Andere bedrijven en organisaties vinden resultaten niet het meest belangrijke. Winst is nodig om de continuïteit te waarborgen, maar in essentie gaat het daar niet om. Het is vooral belangrijk om het goed met elkaar te hebben. Mensen moeten zich kunnen ontplooien, hun talenten kunnen benutten. Zelforganisatie kan hierin een middel zijn. Eindelijk hoeven mensen niet meer te doen wat de baas zegt, maar mogen ze zelf hun kennis en expertise inzetten. Nu komen ze pas echt tot hun recht!
3. Zelforganisatie om wendbaar te worden
Voor andere organisaties is zelforganisatie met name noodzakelijk, om wendbaar en adequaat te kunnen reageren op de toegenomen complexiteit van de wereld. De veronderstelling is dat de kennis en expertise van een paar mensen aan de top niet voldoende kan zijn om de complexiteit van de buitenwereld te vatten. Daar heb je de kennis en expertise van meer mensen voor nodig. Daar komt nog bij, dat het veel te lang duurt als een besluit dat beneden in de hiërarchie nodig is, boven in de hiërarchie genomen moet worden. Tegen de tijd dat het besluit genomen is en weer beneden is aangeland, is de wereld alweer dusdanig veranderd dat het niet meer van toepassing is. Voor voldoende wendbaarheid is zelfsturing dus een must.
Maakt het uit?
Maakt het uit vanuit welke intentie je start met zelforganisatie? Ja, ik denk het wel. Zowel resultaat als ontplooiing als wendbaarheid zijn belangrijk . Het is heel verfrissend als duidelijk wordt wie voor welk resultaat verantwoordelijk is. Nu wordt in veel organisaties door te veel mensen meegepraat over problemen, zonder dat ze er de verantwoordelijkheid voor (hoeven) nemen. Maar als je wilt dat mensen verantwoordelijkheid nemen, en in actie komen, moet het wel veilig zijn. Je moet fouten mogen maken en kunnen experimenteren. Als zelforganisatie gebruikt wordt als manier om eens af te rekenen met “luie medewerkers”, dan creëer je een onveilige omgeving.
Het mooiste is dus als je in staat én bereid bent om zelforganisatie in je organisatie in te zetten om mensen meer ruimte te geven zichzelf te ontwikkelen en om helderheid te creëren over wie waar verantwoordelijk voor is. Om mensen te leren om resultaten op te leveren ten dienste van het evolutionair doel van de organisatie. En om zo te zorgen dat de organisatie meer wendbaar wordt en meer in staat is om snel en adequaat te reageren op de wereld daarbuiten.
Als bij jou in de organisatie het gesprek over zelforganisatie gaat, vraag dan eens door naar het waarom. Wat zou voor jou een reden zijn om voor zelforganisatie te kiezen?
Wil je weten wat zelforganisatie voor jouw organisatie kan betekenen (en ook: wat niet)? Ontdekken welke knelpunten je met zelforganisatie kunt oplossen en wat je verder (misschien beter) kunt doen om je organisatie verder te brengen? Met onze GroeiScan krijg je snel inzicht in. Je kunt hem hier downloaden.